İstasyonlarda Koruyucu Elektrik Bakımı

Güncelleme :10.08.2020

 Koruyucu Elektrik bakımda amaç çıkabilecek arıza, yangın ve çarpılma tehlikesini önceden tespit etmek ve gerekli önlemleri almaktır. 

Neden Koruyucu Elektrik Bakımı Gereklidir? 

 Koruyucu Elektrik bakımda amaç çıkabilecek arıza, yangın ve çarpılma tehlikesini önceden tespit etmek ve gerekli önlemleri almaktır. Herhangi bir elektriksel arıza durumunda öncelikle insan hayatı (elektrik çarpması), yangın tehlikesi, cihaz arızası (satışın durması ya da aksaması) durumuyla karşı karşıya kalınabilir. 

Cihazlar, çalışmaya başladıkları günden itibaren yaşlanmaya veya eskimeye başlarlar. Yaşlanmanın yanında, cihaz arızalarında başka nedenler de bulunabilir. Koruyucu Elektrik Bakımı (KEB) bu nedenleri tespit ederek düzetir. Bunlar arasında yük değişiklikleri, sistem değişiklikleri, voltaj değişmeleri, hatalı cihaz seçimleri, hatalı montaj ve hatalı ayar değerleri bulunur. Anormal olan bu durumların tespiti için, bu konuda uzman ekiplerin bakışına ve incelemesine ihtiyaç duyulur.

Ülkemizdeki itfaiye birimlerinin istatistiklerinde, yangınların ağırlıklı çoğunluğunun elektrik tesisat kaynaklı olduğu açıkça tespit edilebilir.

Kök nedenlerine bakıldığında çoğunlukla hatalı tesisat ve yetkisiz müdahalelerden kaynaklı, standart dışı malzeme kullanımı gibi birçok olumsuz etken görülüyor. 

Dünyanın neresinde olursa olsun elektrik enerjisi hepimiz için neredeyse vazgeçilmez bir ihtiyaç. Genel istatistiki verilerde elektrik enerjisi kullananların %98’i elektrikçi değil, ancak tehlikelerine birebir maruz durumda.

Bu kadar hayati olan ihtiyaç, ne zaman hayati tehlike halini alır? 

Bizlerin temel amacı güvenli kullanımın devamlılığını sağlamak ve farkındalık yaratmak, tabii işinin ehli olanlarla birlikte. 

Şüphesiz bu işlemler, bakımlar kontroller, ölçümler ve temel mühendislik uygulamaları profesyonel bir çalışma ile hepimize daha emniyetli bir yol çizmektedir.

TORA, son 20 yıldır periyodik koruyucu bakım hizmetini binlerce akaryakıt istasyonunda başarı ile yürütmektedir. Bu çalışmalardaki temel prensip aksayan yanları görmek. Bu birazda iki resim arasındaki 7 farkı bulmaya benziyor. Farkı bulmak profesyonel bilgiye sahip olmaya bağlı.

Bakım ekiplerinde 1 adet EMO kayıtlı ve Topraklama Eğitim Sertifikalı Elektrik Mühendisi ve Meslek Lisesi ve/veya MYO Elektrik bölümü mezunu teknik personelinden oluşmaktadır bulunmaktadır. Tüm personel İSG-Yangın-İlk yardım ve Mesleki eğitimlerini periyodik olarak almaktadır. Bunun yanı sıra alan eğitimleri çok etkili sonuçlar yaratıyor. İstasyon elektrik tesisatları, patlayıcı ortamlarda kullanılması gerekli ekipmanlar, ATEX kodları, kablo tipleri ve nerede kullanıldıkları, işe uygun malzeme nedir gibi daha burada sayamayacağımız birçok eğitim materyalleri…

Koruyucu Elektrik Bakımı (KEB) yukarıda bahsettiğimiz uzman bir ekip ile elektrikli cihazların gözlenmesi, test edilmesi, analize tabi tutulması ve bakımlarının yapılması için hazırlanmış bir programdır. Amacı, kesinti ve hasara neden olacak elektrik arıza ve cihaz bozulmalarının önüne geçmek ve insan hayatı için risk oluşturmayacak emniyetli bir şekilde sistem ve cihazların çalışmasını sağlamaktır.

Dolayısıyla koruyucu elektrik bakımla yukarıda genel hatlarıyla belirtilen olumsuz durumlar daha olmadan tespit edilerek önlenmektedir. 

Koruyucu elektrik bakım akaryakıt istasyonlarında gerçekleştirilen periyodik bakım programını aksatmayacak şekilde küçük iyileştirmelerden ve kontrollerden oluşmaktadır. 

Cihazlar, çalışmaya başladıkları günden itibaren yaşlanmaya veya eskimeye başlarlar. Yaşlanmanın yanında, cihaz arızalarında başka nedenler de bulunabilir. Koruyucu Elektrik Bakımı (KEB) bu nedenleri tespit ederek düzetir. Bunlar arasında yük değişiklikleri, sistem değişiklikleri, voltaj değişmeleri, hatalı cihaz seçimleri, hatalı montaj ve hatalı ayar değerleri bulunur.

Koruyucu elektrik bakımı çalışmasını ofiste işin uzmanı Elektrik Mühendisleri tarafından yapılan bir plan doğrultusunda yürütülmeye başlamadan önce saha personeline yapılacak işlemlerle ilgili bilgilendirme yapılır. Bakım başlamadan risk analizleri ve görev dağılımları yapılır.

 Koruyucu Elektrik Bakımda Yapılan İşlemler: 

 a. Pano İçi Kkontrol Vve Temizlik:

Elektrik panoları istasyonun emniyetli bir şekilde işletilmesini sağlayan en kritik ekipmanlardan biridir. Bu panoların düzenli periyotlarla kontrolünün ve temizliğinin yapılması işletme sağlığı için önem arz etmektedir. Bu kapsamda aşağıdaki kontroller yapılmaktadır.

 Ana ve tali panoların kontrolü ve temizliği 

 Ana giriş (RST) akım ve gerilim değerlerinin ölçümü 

 Ana panodaki aşırı akım ve gerilim koruma ekipmanlarının kontrolü 

 Ana pano içi kablo bağlantılarının kontrolü 

 Ana pano bara bağlantı kontrolü 

 IR Termometre ile sıcaklık kontrolü

 Kompanzasyon röle ayarlarının kontrolü

 Ana pano fazlar arası denge kontrolü 

 Boş PVC boruların köpük ile izole edilmesi

 Ana pano içi elektrik açık uçlu kablolarının izolasyonu

 Pano içindeki taşıyıcı kablolarda gevşeme sonucu arklar, sonradan eklenen cihazlardan dolayı kabloların taşıyabileceği güç miktarını aşaması sonucu yanma ve yangın riskleri oluşmaktadır. Bu nedenle pano ekipmanlarının set ayarları ve kontrolleri yapılmaktadır. 

 b. Acil Stop Butonu Kontrolleri:

 Akaryakıt istasyonlarının en kritik ekipmanlardan birisidir. Herhangi bir emniyetsiz durum anında istasyonun tüm elektriğini kesecek olan acil stop butonlarının mutlaka 7/24 aktif konumda olması gerekmektedir.

Koruyucu elektrik bakım esnasında istasyonda bulunan tüm acil stop butonları test edilir. Arızalı olanların onarım işleri yapılır.

c. Topraklama Ölçümleri:

 İstasyonlarda kritik önemlere sahip olan elektrikli ekipmanların ve bazı mekanik ekipmanların topraklama ölçümleri yapılmaktadır. Akaryakıt istasyonunda yangının çıkışı için gerekli üçgenin bacaklarından ikisinin (oksjen-patlayıcı madde)daima olabileceği düşünülürse üçgeni tamamlayaın ateşleyici kaynağı kıvılcımlar veya arkların oluşmaması gerekmektedir. Bunun için mekanik ekipmanların üzerinde oluşabilecek statik elektrik yükünün doğru topraklama ile oluşmaması boşaltılması sağlanmış olur. Diğer bir yandan elektrikli cihazların üzerinde oluşabilecek kaçaklar topraklama sayesinde toprağa akmakta çarpılma riskini azaltmaktadır.

Koruyucu elektrik bakım esnasında istasyonda bulunan tüm elektriksel ve mekanik cihazların topraklama ölçümleri yapılarak, uygun toprak direnci olmayan cihazlarda revizyon işlemi yapılarak uygun hale getirilir. Bu kapsamda aşağıdaki ekipmanların topraklamaları ölçülmektedir.

 Tanker topraklama barası topraklaması 

 Yeraltı akaryakıt depolama tankları topraklaması

 Akaryakıt pompa / dispenser topraklaması 

 Ana pano ve tali panoların topraklaması

 Paratoner topraklaması 

 Kompresör topraklaması

 Hidrofor

 UPS

 Yangın ihbar paneli

 Hava Su Saati

 Jeneratör topraklaması

 Su motoru topraklaması

 Yıkama makinesi topraklaması

 vb. elektrikli ekipmanların topraklamasının ölçümü ve Elektrik Mühendisi onaylı rapor hazırlanmaktadır.

 d. SEÇ Kontrolleri

 Bodrumu olan akaryakıt istasyonlarında gaz dedektör sistemi kontrolü, LEL ölçümü ve risk analizi yapılması

 Kuyu olan akaryakıt istasyonlarında LEL ölçümü ve risk analizi yapılması

 Yangın tüplerinin ve dolaplarının kontrolü

 Yangın ihbar sisteminin kontrolü

 CCTV kamera sisteminin kontrolü

 Çevre aydınlatma direği sigorta kapağı kontrolü ve tesis edilmesi

 Dolum ve nefeslik etrafı ex olmayan elektrikli ekipman kontrolü

 Car Wash ve Jet Wash yıkama makinelerinin elektrik izolasyon kontrolü

 Bölge 0 – Bölge 1 – Bölge 2 deki elektrik kablo tesisat boru (conduit) ile kablolar arasındaki boşluğunun (annuler boşluk) girişlerinin poliüretan/polywater köpükle izole edilmesi. 

 Bölge 0 – Bölge 1 – Bölge 2 deki boş PVC boruların tespiti ve izolasyonu

 Mekanik Kaçak Dedektör ( MLD ) testi ve bakımı

 Dalgıç pompa elektrik buat içi yakıt kontrolü

 Dalgıç pompa elektrik borusu izolasyon testi 

 Ana pano ve tali panolardaki Kaçak Akım Kontrol Rölelerinin kontrolü ve tesis edilmesi

 Tank menholleri içerisindeki dalgıçlar istasyonlarda kritik öneme sahiptirler. Akaryakıt buharının yoğun olduğu mevkii olması dolayısıyla bu dalgıçların tüm parçalarının ex-proof özellikli olması gerekmektedir. Elektrik koruyucu bakım esnasında bu motorların ex-proof özelliklerinin kontrolü ve testleri yapılır.

Akaryakıt istasyonlarında bulunan bodrumlar istasyon için büyük bir risk teşkil etmektedir. Akaryakıt buharı havadan ağır olduğundan yer zemininden ve kanallardan ilerleyerek bodrumda buharın dolması ve sıkışma sonucu patlama muhtemeldir. Bu gibi olası riskleri önlemek amacıyla bodrumlu istasyonlara gaz dedektör sitemi kurulmaktadır. Koruyucu elektrik bakımları sırasında bu dedektörlerin doğru çalışıp çalışmadığı ve her hangi bir risk anında istasyonun tüm elektriğini kesip havalandırma sistemlerini devreye alıp almadığının kontroller yapılmaktadır.

 e. LPG Tank Sahası Kontrolleri:

  LPG tank sahası üst tesisatının sızdırmazlık testleri, 

 LPG gaz dedektörlerinin testleri,

 LPG Acil stop butonlarının testi,

 Dolum ağzı kontrolleri

 Hava panosu kontrolü

 Pnömatik valf ve solenoid kontrolleri,

 Katodik Koruma topraklaması ölçümleri ve iyileştirmesi,

 Tanker Topraklaması ölçümü yapılmaktadır.

f. Diğer Bakım Ve Kontroller

  Hava Su Saati kalibrasyon kontrolü ve bakımı

 Pompa / Dsispenser mevcut tip ve özelliklerinin raporlanması

 Jeneratör, UPS ve regülatör’ün mevcut tip ve özelliklerinin raporlanması 

 Kompresör, lift, yağ değiştirme makinesinin mevcut tip ve özelliklerinin raporlanması

 İstasyon bodrumunda bulunan elektrikli ekipmanların raporlanması 

 Dispenser ve dolum hortumu elektrik iletkenliği kontrolü 

 Dolum ve ölçüm adaptör-kep-conta kontrolü ve tesis edilmesi

 Tanker topraklama barası ve topraklamasının tesis edilmesi

 Jet Wash yıkama makinelerine ve reklam balonlarının fan motorlarına Kaçak Akım 

Koruma Röleli kombinasyon kutusu ve topraklama tesis edilmesi

 Jeneratör egzozst izolasyonunun yapılması

 Emniyetli dolum ekipmanlarının tesis ve tedarik edilmesi

 Pompa altı filtre değişimi

 Altyapı tesisat formunun doldurulması

 Elektrik bakım formunun doldurulması 

 Otomasyon kontrol formunun doldurulması

 Emniyetsiz durum raporlaması

 Elektrikle işleyen her ekipmanın bir riski ve bu riskleri azaltan yöntemler mevcuttur. Eğer bu önleyici tedbirlerin çalışırlığı kontrol edilemediğinde geri dönüşü olmayan kazalar meydana gelebilmektedir.

İyi yönetilen Koruyucu Elektrik Bakım programı kazaları azaltacak, can kayıplarını önleyecek, olması muhtemel sorunlar daha önce çözüp, kötü sonuçlarla karşılaşılmadan ekonomik kazanım ve emniyet sağlanmış olacaktır.